0921259224
82/14 ถ นิพัทธ์สงเคราะห์ 1 ซอย 4, หาดใหญ่, สงขลา 90110
หมอ กรกช กระดูกและข้อ ม.อ.
หมอกระดูกและข้อหาดใหญ่
หมอโรคเท้าและข้อเท้าหาดใหญ่
ปวดส้นเท้าหาดใหญ่
คลินิกกระดูกและข้อหาดใหญ่
ซื้อรองเท้าหาดใหญ่
ยินดีให้คำปรึกษา
พังผืดส้นเท้าอักเสบ หรือ รองช้ำ (Plantar Fasciitis)
คือเจ้าพ่อแห่งวงการปวดส้นเท้า
ขาใหญ่ที่จะไม่พูดถึงเลยไม่ได้ เวลามีคนไข้มาหาเรื่องปวดส้นเท้าคือ ภาวะพังผืดส้นเท้าอักเสบ หรือที่ รู้จักกันทั่วโลกในนามของ plantar fasciitis
เจอบ่อยครับ และเป็นปัญหาระดับต้นๆของคลินิกกระดูกและข้อเลยทีเดียว เจอแล้วบางครั้งหมอก็ยิ้ม บางครั้งก็ปวดหัว ยิ่งในรายที่เป็นเรื้อรัง……บางครั้งเราก็ต้องกลับมาทบทวนกันนะครับว่า เรากำลังสู้กับเรื่องนี้อยู่จริงๆหรือเปล่า
เพราะจริงๆ พังผืดส้นเท้าอักเสบ จัดเป็นกลุ่มที่ฟื้นตัวหายได้เอง แต่มันปวด มันทรมาน คนไข้จึงมาหา รอไม่ไหว กว่าการดำเนินโรคนั้นจะจบ
ฟังแค่นี้เหมือนจะบอกว่าไม่ต้องทำอะไร แต่จริงๆมันไม่ใช่อย่างนั้นนะครับ เพราะแม้มันจะหายได้เอง แต่เนื่องจากเราต้องใช้งานเค้าอยู่ทุกวัน มันก็เกิดการบาดเจ็บหรืออักเสบชุดใหม่ ทำให้เกิดวงจรการปวดที่วนไปไม่สิ้นสุด แนวทางการรักษา จุดสำคัญคือต้องไปตัดวงจรเก่า และป้องกันวงจรที่จะเกิดขึ้นใหม่
ทุกอย่างมันจึงจะดูดี …….เราจึงต้องรู้จักเค้าให้ดี ให้ถ่องแท้
ตัวโรคมันคือการอักเสบที่เกิดขึ้นบริเวณตัวพังผืด ซึ่งเกาะจากกระดูกส้นเท้าไปที่กระดูกปลายเท้า เกิดการบาดเจ็บได้ทุกจุด แต่ส่วนใหญ่มัดพบที่จุดเกาะตรงส้นเท้า
ถามว่าทำไมถึงเกิด?
การใช้งาน ความเสื่อม อายุที่เพิ่มมากขึ้น ล้วนเป็นสาเหตุ แต่ถ้าลองมองเป็นจุดๆ เราพอจะบอกได้ตามนี้คร่าวๆครับ
1 อายุมากขึ้น มากขึ้น อันนี้เราห้ามไม่ได้ ต้องทำใจ จากการศึกษาเราพบว่า เมื่อคนเราอายุเกิน 45 ปี จะมีปัญหาเรื่องชั้นไขมันที่ส้นเท้าเสื่อมสภาพ ส่วนนี้จะเป็นตัวป้องกันแรงกระแทกต่างๆที่จะเกิดขึ้นเมื่อเค้าเปลี่ยนสภาพไปจึงทำผังผืดตรงจุดเกาะบริเวณส้นเท้าบาดเจ็บได้ง่ายขึ้น
2 การใช้งานที่หนัก ยืนเดินทั้งวัน
3 รองเท้าหรือตัว support ไม่ดีพอ อันนี้ชัดเจนครับ!
4 น้ำหนักตัวที่มากเกินไป อันนี้ก็ตรงไปตรงมา
4 จตุรเทพที่ว่ามา เป็นตัวหลักที่ทำให้เกิดปัญหาดังกล่าว และจะเห็นว่า ข้อ 2-4 เราแก้ได้ แสงสว่างยังมีจริง ปลายอุโมงค์มองเห็นรำไร
อย่างน้อยเรามองดูจากตรงนี้ หากปรับ 2-4 ได้ ผมคิดว่า น่าจะเป็นการป้องกันที่ดีที่สุด และทุกคนทำได้!
หมอกระดูกและข้อหาดใหญ่ หมอโรคเท้าและข้อเท้าหาดใหญ่ ปวดส้นเท้าหาดใหญ่ ซื้อรองเท้าหาดใหญ่ ยินดีให้คำปรึกษา
อาการแสดงของ พังผืดฝ่าเท้าอักเสบ
วันนี้เราจะมาพูดถึง อาการและจุดเจ็บที่จำเพาะกับ พังผืดฝ่าเท้าอักเสบกันนะครับ
โรคนี้ ส่วนใหญ่เป็นกันทีละข้างนะครับ อย่างไรก็ตามจะอินดี้ เป็น 2 ข้างก็ได้ (15-30%) ถือว่าโชคดี :)
อาการที่พบ แล้วต้องบอกเลยว่าใช่ สำหรับภาวะหรือโรคนี้คือ พักมานานๆแล้วต้องเดินหรือลงน้ำหนัก ทันทีทันใด จะเกิดอาการปวดมาก ต้องเดินไปซักพัก อาการปวดถึงจะดีขึ้น ซึ่งเราเรียกว่า มี initial pain, start up pain เวลาปวด บรรดาคนไข้ที่น่ารักของผมก็จะบรรยายลักษณะอาการปวดว่า " ปวดจุ๊บๆ เหมือนมีหนองที่ส้นน่ะหมอ ;)" ชัดๆก็แบบนี้แหละครับกับ พังผืดส้นเท้าอักเสบ
ส่วนใหญ่ที่ปวดกันก็คือ ปวดตอนเช้า หลังจากหลับสบายในคืนอันแสนสุข หลังจากตื่นแล้วเดินก้าวแรก ก็ต้องร้องจ๊ากเพราะปวด หรืออีกแบบก็คือ นั่งทำงานนานๆ ไม่ได้ลุกไปไหน จังหวะจะลุกก็ จ๊ากกกกก ปวดกันไป
สำหรับจุดเจ็บ ที่บ่งบอกว่าให้นึกถึง พังผืดส้นเท้าอักเสบ ก็แสดงให้เห็นดังรูปนะครับ มันจะอยู่บริเวณส้นเท้า ค่อนมาทางด้านใน(medial heel pain) ถามว่าเจ็บจุดอื่นนึกถึงได้ไหม ตอบเลยว่าได้ ตรงกลางส้นก็ได้ กลางฝ่าเท้าก็ได้ แต่จุดนี้เจอบ่อยมากที่สุดครับ
กรณีถ้าเจ็บสูงขึ้นมา ค่อนมาทางหลังตาตุ่มใน (posterior to medial malleolus) เคาะๆแล้วมีเสียวแปล๊บลงไปที่ส้นเท้า เราเรียกแบบนี้ว่า tinel sign +ve (ภาษาทางการแพทย์ อาจฟังดูงงๆนะครับ แต่อยากให้เป็นประโยชน์ กับ น้อง นศพ ด้วย จะพยายามปรับให้เข้าใจกันง่ายๆ เข้าใจกันทุกคน) แบบนี้อาจต้องนึกถึงเรื่องอื่น ซึ่งผมจะกล่าวใว้ในตอนต่อๆไปครับ
เป็นอย่างไรบ้างครับ เริ่มรู้จัก พังผืดส้นเท้าอักเสบกันมากขึ้นหรือยัง ถ้ายัง นี่ถือเป็นโอกาสที่ดีแล้วครับ ทำความรู้จักกันใว้ไม่เสียหาย
หมอกระดูกและข้อหาดใหญ่ หมอโรคเท้าและข้อเท้าหาดใหญ่ ปวดส้นเท้าหาดใหญ่ ซื้อรองเท้าหาดใหญ่ ยินดีให้คำปรึกษา
ต้อง x ray ม๊ายยย ปวดส้นเท้านิ
มาแล้วครับ มาแล้ว วันนี้เรามาดูกันต่อดีกว่านะ ว่า เวลาปวดส้นเท้า ไปหาหมอ แล้วหมอสงสัยว่าเป็นพังผืดส้นเท้าอักเสบ จำเป็นไหม ที่ต้อง x ray
ถ้า x ray แล้ว เราจะพบอะไรได้บ้าง ?
และนอกจาก x ray แล้ว การตรวจอื่นจำเป็นหรือไม่ ?
ตอบคำถามแรกก่อนนะครับ
เราไม่จำเป็นที่จะต้อง x ray ในคนไข้ทุกราย ที่ซักประวัติและตรวจร่างกายแล้วสงสัยว่าเป็น โรคนี้
แล้วเราจะส่ง x ray ในกลุ่มไหนล่ะ ?
โดยหลักการแล้วก็คือ ควรส่งในกลุ่มที่ เป็นเรื้อรัง รักษาไม่ดีขึ้น เพื่อหาสาเหตุอื่นที่อาจเป็นไปได้
หรือมีประวัติที่ชวนสงสัย ดังต่อไปนี้
1 อุบัติเหตุ บริเวณส้นเท้า อาจเป็นมานานแล้ว หรือเพิ่งเป็นก็ได้ กลุ่มนี้ควร ส่ง เพราะอาจมีการบาดเจ็บต่อกระดูกส้นเท้า(เราเรียกว่า กระดูก calcaneus ครับ) ถ้าเป็นมานานแล้ว ก็ต้องระวัง กระดูกหักแล้วเกิดภาวะติดผิดรูป(malunion of calcaneus)
ถ้าเพิ่งเป็น ก็ตรงไปตรงมาคือ ต้องระวังเรื่อง กระดูกส้นเท้าหัก(calcaneus fracture)
2 เป็นกลุ่มนักกีฬา ที่ต้องซ้อมวิ่งตลอดเวลา หรือกลุ่มคนที่ต้องวิ่งประจำ เช่น ทหาร
กลุ่มนี้ควร x ray ครับ เพราะต้องระวัง กระดูกหักประเภทนึง ที่เรียกว่า stress fracture ซึ่งเราจะลงรายละเอียดต่อไปนะครับ ไม่ต้องกังวล ได้รู้จักแน่ๆ ไอเจ้านี่ เนี่ย...
ซักประวัติได้แบบนี้ อย่าลืมส่ง x ray นะครับ
คำถามต่อไป ถ้า x ray แล้วเราจะเห็นอะไรบ้างครับ
คำตอบคือ ถ้าเป็นกลุ่มพังผืดส้นเท้าอักเสบ มีความเป็นไปได้ ว่าอาจจะไม่พบอะไรเลย หรือ อาจจะเจอเจ้าสิ่งนี้ครับ
"Heel Spur" หรือเงี่ยงที่ส้นเท้า สงสัยกันมานาน ว่ามันเป็นต้นเหตุแห่งความเจ็บที่ส้นหรือไม่
บ้างก็ว่าเกี่ยว บ้างก็ไม่เชื่อว่าจะเกี่ยว เราก็คงต้องเอาหลักฐานทางวิชาการมาตอบเนอะ
งานของ Shmokler และ คณะ สุ่ม x ray ส้นเท้าของคน 1000 คน พบว่ามี heel spur 13.2% และใน 13.2% นี้มีแค่ 5.2% เท่านั้นที่มีอาการปวดส้นเท้า
และอีกหลายๆงานที่สนับสนุนว่า heel spur ไม่มีความสัมพันธ์กับอาการเจ็บส้นเท้า
ถึงจุดนี้ ด้วยหลักฐาน เราก็คงสรุปสั้นๆได้แบบนี้ก่อนครับ
คือ ถ้าเจอ heel spur ไม่ต้องตกใจ ไม่ต้องรีบขวนขวายมาผ่าตัดออก เพราะเอาออกแล้ว ก็อาจจะไม่หายปวด ดังนั้นใจเย็นๆ เลี้ยงน้องเค้าใว้ดูเล่นก่อนนะครับ
คำถามที่ 3 มีตรวจอย่างอื่นไหม?
ตอบ มีครับ เช่น MRI (การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็ก ที่เรารู้จักกันดี) หรือ ultrasound เป็นต้น แต่ขึ้นกับว่าสงสัยอะไรเพิ่มเติม เป็นลักษณะตรวจ ต่อยอดมากกว่า
เป็นอย่างไรกันบ้างครับ กระจ่างกันไหมเอ่ยกับเรื่องการส่งตรวจ x ray
หวังว่าคงมีประโยชน์ไม่มากก็น้อยนะครับ
ขอบคุณครับ
พังผืดฝ่าเท้าอักเสบรักษากันยังไงนะ
การรักษาพังผืดฝ่าเท้าอักเสบในปัจจุบันมีอยู่ 2 กลุ่มใหญ่ๆครับ
1 การรักษาแบบไม่ผ่าตัด และ 2 การรักษาแบบผ่าตัด
แบ่งกันง่ายๆแบบนี้แหละครับ
ซึ่งแบบที่ 1 ถือเป็นตัวหลักเลยนะ ในการรักษาโรคนี้เนี่ย
มีอะไรบ้าง การรักษาแบบไม่ผ่าตัดเนี่ย
1 ครับ ยาแก้ปวดครับ
2 ครับ การบริหารยืดพังผืดฝ่าเท้าและเอ็นร้อยหวาย
ครับ ซึ่งมีอุปกรณ์ช่วยบริหารเยอะเหมือนกันครับ ทั้งไม้สามเหลี่ยม ทั้งกะลามะพร้าว ลูกเทนนิส บราๆๆๆ
3 ครับ ใช้อุปกรณ์เสริมที่เท้าเช่น ซิลิโคนรองส้น (heel cup) หรือ แผ่นรองรองเท้า (insole)
4 ครับ ใช้ shock wave ครับ
5 ครับ ใช้การฉีดพลาสมา (platelet rich plasma)
6 ครับ ฝังเข็มกันไปเลยครับ
จะเห็นว่ามันมีเยอะมากนะครับ ทีนี้เราจะรักษากันด้วยวิธีไหนล่ะ
แล้ววิธีไหนดีที่สุด
ถ้าให้ตอบกันตรงนี้ ก็ต้องบอกว่า มองจากภาพรวมแล้ว ข้อ 2 การบริหารนี่แหละครับ คะแนนนำข้ออื่น
เพราะ ประหยัด ปลอดภัย และได้ผล อันนี้ต้องบอกว่าจริงๆนะครับ
อย่างไรก็ตาม เนื่องจากใช้ข้อ 2 อย่างเดียว มันไม่ทันใจ เราเลยต้องมีข้ออื่นมาช่วยไงครับ ก็ใช้ ข้อที่เหลือจาก 1-6 นั่นแหละครับ มารักษาร่วมกัน
เหมือนหาเพื่อนมารุมครับ ฮ่าๆ อัดมันให้น่วม
แต่บางครั้งพอมันกลายเป็นภาวะเรื้อรังแล้ว เราก็ต้องพึ่งอีกกลุ่มนึงครับ คือกลุ่ม ผ่าตัด
อันนี้แหละครับต้องวางแผนการรักษากับคุณหมอเค้าให้ดี
คุยเรื่องข้อดีข้อเสีย แล้วก็เดินหน้าสู้มันต่อไป
เป็นไงครับ
การรักษาพังผืดฝ่าเท้าอักเสบ น่าสนใจไหมครับ เพราะมีตั้งแต่ที่เราลงมือทำได้ด้วยตัวเอง และ ทำไม่ได้ ต้องไปหาผู้เชี่ยวชาญให้เค้าทำให้
